પુષ્ટિમાર્ગ માં શબ્દો ના અર્થ Pushti Words (Part-1 )

સામગ્રી - શ્રીઠાકોરજીને આરોગવાની-અંગીકાર કરાવાની વસ્તુઓ

પ્રસાદ -  શ્રીઠાકોરજીએ આરોગેલી-અંગીકારકરેલી વસ્તુઓ

પરનાળો - સ્નાન કરવાની હાથ ધોવાની જગ્યા.

અપરસ - મૂળ શબ્દ અસ્પર્શ, સેવા દરમ્યાન સેવામાં ના હોય,તેમનો સ્પર્શ ના થાય તેવી રીત. સેવામાં પહેરવાના વસ્ત્રો

હાથ ખાસા કરવા - હાથ ધોવા.

મથની - માટીની જળ. ભરવાની માટલી, મટકી

 ઝારીજી - શ્રી ઠાકોરજીને જળ આરોગ વા માટે નાલચાવાળી લોટી

તસ્ટી -  ઝારીજીને નીચેે મુકવાની ડીશ (તબકડી).

નેવડો - ઝારીજીમાં વિટવામાં આવતું લાલ રંગનું વસ્ત્ર

બંટો -  ઢાંકણા વાળો નાનો ડબો જેમા શ્રી ઠાકોરજી ને આરોગવાની સામગ્રી રાખવામાં આવે (બીડા કે સૂકોમેવો)

સફેદી  -  મલમલની સફેદ ચાદર. તકીયાના ગલેફ.

સીડી - સિંહાસન ની આગળ બે પગથિયાની મુકવામાં આવતી પાટ.

ખંડપાટ - સીડી પછી મુકવામાં આવતી લંબ ચોરસ પાટ.

જલઘરો - જળ આદિ રાખવાનું સ્થાન.

દુધઘર -  દૂધમાંથી બનાવેલી સામગ્રી. દૂધની સામગ્રી રાખવાનું સ્થાન

નાગરી -  ચણાના લોટના લાડુ, ઘઉં, ચોખા, મગના લોટના લાડુ, ગોળપાપડી.

અનસખડી -  ઘી માં બનતી અનેક મીઠાઈઓ.મોહનથાળ, બુંદી , મઠડી, સેવ, ગાંઠિયા,જે ઘી માં તળાય અને તેમાં મીઠું ના નખાય.

ફીકુ - સેવ ગાંઠિયા ,ચેવડો ફરસાણ વિગેરે

સખડી - સામગ્રી તેલ માં બોળી, મીઠું વિગેરે મસાલો થાય. દા.ત.....રોટલી, પુરી, દાળ ભાત, કઠોળ, વિગેરે.

 વડા કરવું  - ઉતારી લેવું .

અનોસર થવા  - રાજભોગ અને શયન બાદ સેવાનો વિરામ .મૂળ શબ્દ અનવસર અર્થાત સેવાનો અવસર - સમય ન હોવો

માળા બોલવી - પુષ્પમલાજી ધરવાનો સમય થયે, પુષ્પમલાજી પહોંચાડવા માટે હેલો પાડવો (બૂમ પાડવી)

ધૈયા - દૂધને મથી ખૂબ ફેસ થાય તે. શેરકઢું(તાજું દોહેલુ ફેસવાળું )દૂધ

સોંઘો - અત્તર ,ફુલેલ સુંગંધી.

અભ્યંગ -  શ્રી ઠાકોરજીને આંબળા ,ચંદન, વિગેરેથી થતું સ્નાન

અંગવસ્ત્ર - શ્રીઅંગ લુછવા માટેનું મલમલનું સફેદ મુલાયમ વસ્ત્ર.

 સાજ - પિચવાઈ ,ચંદરવા,સિંહાસન સીડી, ખંડપાટના વસ્ત્રોનો સેટ.

હિંડોળાખાટ - શ્રી ઠાકોરજીને પોઢવા માટે હીંચકાના સ્વરૂપના શૈય્યાજી

પડઘો -  ઝારીજી કે બંટાજી મુકવા માટેે ઊભુું  સ્ટેન્ડ, જે ગાદીની   અથવા સિંહાસન ની બાજુ માં તેટલી જ ઉંચાઈએ આવે.

ટેરો - પડદો.

સુજની -  છીટની બેવડા પડવાળી ચાદર. શ્રીઠાકોરજી પોઢે ત્યારે થોડી ઠંડી માં ઓઢાડાય.

કસના - શય્યાજીના ચાર છેડે બાંધવામાં આવતા શ્યામ રેશમી દોરાના ગુચ્છા.

ન્યોછાવર કરવું -  ઉત્સવના દિવસોએ આરતી ઉતાર્યા પહેલા મુઠીયાં ઓવરવા અને આરતી બાદ રાઈ લુણ તથા રૂપિયા ઓવરવા.

 મુખવસ્ત્ર - તકીયાપર મુકવામાં આવતું ઘડી કરેલું વસ્ત્ર.

અતલસ -  સોનેરી છાપ વાળું રેશમી વસ્ત્ર.

અણવટ વીછીયા - પગમાં અંગુઠા આંગળીમાં પહેરતા છલ્લા.

અરગજાઈ -  ચંદનના રંગનું વસ્ત્ર.

અલંકાર - નેત્ર આભૂષણ.

 આત્મસુખ - રૂ ભરેલા સૂતરાઉ વસ્ત્ર વાઘો જે શીતકાળમાં ધરાય.

કંઠાભરણ -  ગળામાં ધરવામાં આવતી માળા

કતરો -  એક પ્રકારની કલંગી જ મસ્તકે ધરાય

કમલપત્ર - ઉત્સવે કપોલપર કેસર થી દોરાતી કમળના આકારની રેખાઓ.

કસુંબલ - લાલ રંગનું.

 કુંજાની ટોપી - મુકુટની નીચે આવતી ત્રિકોણ આકારની ટોપી.

ક્ષુદ્રઘંટીકા -  કેડનો કંદોરો

ખરસલ -  છત્રી વિનાનો રથ

ગદલ - રૂ ભરી બનાવેલ અંગરખું (બંડી)

ગંગાજમની - સોના ચાંદીની મેળવણીથી બનાવેલ.

ગુલનાર - દાડમના ફૂલનો રંગ.

ગોકર્ણ -  ગાયના કાન ના આકારનો મસ્તકપર કુલ્હે જોડ સાથે ધરાતો શૃંગાર

ઘટા -  એકજ રંગ ની સજાવટ. સિતકાલ/હિંડોળાના દિવસોમાં થાય.

ઘેરદાર - ઘેરવાળો વાઘો

ચંદ્રિકા -  મયુર પંખ

ચાકદાર - ખુણા નીકળ્યા હોય તેવો વાઘો.

ચોકઠું - શ્રી ઠાકોરજીના શ્રીઅંગની બહાર ત્રણે બાજુ આવે તે.

પુષ્ટિમાર્ગ માં શબ્દો ના અર્થ Part -2 માટે અહિ ક્લિક કરો.

ટિપ્પણીઓ

ટિપ્પણી પોસ્ટ કરો

Popular Posts

"MAHAPRABHUJI " movie review

છબી
જગતગુરુ શ્રી મહાપ્રભુજી ના પ્રાગટ્ય ની ખૂબ ખૂબ બધાઈ        શ્રી મહાપ્રભુજી ના ૫૪૫ માં પ્રાગટ્ય દિવસે જ પુષ્ટિમાર્ગના ઇતિહાસમાં પ્રથમ વખત શ્રીવલ્લભના જીવન ચરિત્ર વિશેની આંતરરાષ્ટ્રીય   ફીલ્મ રજૂ કરવામાં આવી. આજની યુવા પેઢી જ્યારે બધુ જ ઓનલાઇન કરવા તરફ વળી છે ત્યારે પુષ્ટિમાર્ગના સ્થાપક જગતગુરુ શ્રીમહાપ્રભુજીની બાયોગ્રાફિ માંથી પુષ્ટિમાર્ગનું મહત્વ બહુ જ સારી રીતે જાણી શકાઈ છે. આજની યુવા પેઢીને પુસ્તકો વાંચવા ઓછા ગમે છે ત્યારે બધા જ આ ફીલ્મ જોઈને શ્રીમહાપ્રભુજીના ચરિત્રને જાણી શકે છે. ફકત યુવા પેઢી જ નહી પરંતુ બધા જ વૈષ્ણવોને   આ ફિલ્મ એક અલૌકિક અનુભવ કરાવે છે , કારણ કે આ ફિલ્મમાં મહાપ્રભુજીના ચરિત્ર વિશે , એમના સિદ્ધાંતો , એમના કાર્યોના અને પુષ્ટિમાર્ગીય સંપ્રદાયના મૂળભૂત મુદાઓને બખૂબી દર્શાવ્યું છે.       મહાપ્રભુજીના ચરિત્ર પર કેન્દ્રિત ફિલ્મમાં દર્શાવેલા location અને characters આપણેને ૫૦૦ વર્ષ પહેલાં બનેલા અલૌકિક પ્રસંગોનો જીવંત અનુભવ કરાવે છે જે અત્યાર સુધી આપણે પુસ્તકમાંથી વાંચીને કલ્પના જ કરી છે. ફિલ્મમાં દર્શાવેલા એક પ્રસંગ કે જેમાં શ્રીનાથજી અને શ્રીમહાપ્રભુજીનું પ્રથમ મિ
Read more »

84 Bethakji of Shree Mahaprabhuji (Part-1)

છબી
·        પ્રથમ બેઠક શ્રીગોકુલમાં શ્રીગોવિંદઘાટ   પ્રથમ બેઠક યમુના નદીના કાંઠે ગોવિંદઘાટ પર છોકરના ઝાડ નીચે છે. તેમની પ્રથમ યાત્રા દરમિયાન અહીં દામોદરદાસ હરસાનીજીને સવાલ પૂછ્યો હતો: “દમલા આ ગોવિંદઘાટ છે કે ઠકુરાની ઘાટ” ? તે જ ક્ષણે દૈવી આભૂષણોથી શણગારેલી એક સુંદર યુવતી દેખાઈ અને બોલી , “આ ગોવિંદ ઘાટ છે , ઠકુરાની ઘાટ તમારી જમણી તરફ છે.” આ દિવ્ય સ્ત્રી શ્રીયમુનાજી હતા. શ્રીયમુનાજીને જોતાં જ શ્રીવલ્લભે તેમની પ્રશંસામાં યમુનાષ્ટક ગાયું. અહીં શ્રીનાથજી (ભગવાન શ્રીકૃષ્ણ) શ્રીમહાપ્રભુજીની સમક્ષ હજાર થયા અને તેમણે બ્રહ્મસંબંધ મંત્ર આપ્યો. શ્રીમહાપ્રભુજીએ ત્યારબાદ શ્રીનાથજીને ધોતી , ઉપરણા અને પવિત્રું ધરાવ્યું. બીજા દિવસે શ્રીદામોદરદાસ હરસાનીજીને પ્રથમ બ્રહ્મસંબંધ મંત્ર શ્રીમહાપ્રભુજીએ આપ્યો. તે પુષ્ટિમાર્ગમાં પ્રથમ વૈષ્ણવ થયા. બેઠકનું સરનામું: ગોવિંદઘાટ પાસે , ગોકુળ-૨૮૧૩૦૩ જિ. મથુરા , ઉત્તરપ્રદેશ. ગામ-ગોકુલ સંપર્ક : સુરેશભાઈ મુખિયાજી – ૦૯૩૫૮૭૦૬૧૭૬ , અમિતભાઈ મુખિયાજી – ૦૯૬૭૫૬૧૩૫૩૨ ·               બીજી બેઠક બડી બેઠક શ્રીમહાપ્રભુજી અહીં ભોજન લેતા અને દિવ્ય પ્રવચનો આપતા. શ્રીનાથજીએ
Read more »

Importance of Tulsi mala in Pushtimarg

છબી
             શ્રીમહાપ્રભુજીએ વૈષ્ણવી પરંપરા અને વૈષ્ણવી જીવનને કેવી રીતે જાળવી રાખવું , અને વૈષ્ણવના જીવનમાં ચિન્હો ગ્રહણ કરતી વખતે , વ્રત , ઉપવાસનું પાલન કરતી વખતે , પરિવેશ  પાલન કરતી વખતે , કયા ગ્રંથો , મંત્રો અને કયા સિદ્ધાંતો જીવનમાં આત્મસાત કરવા જોઈએ , તેના પર થોડા જ શબ્દોમાં સુંદર પ્રકાશ પાડ્યો છે.             આપણે શ્રી મહાપ્રભુજીના સિધ્ધાંતો અનુસાર વૈષ્ણવી જીવન જીવીએ છીએ. આપણા ઠાકોરજીની પ્રસન્નતા માટે વૈષ્ણવી ચિન્હ ધારણ કરીને , હંમેશાં તેમની સેવામાં રહેવું. તેમના સ્મરણમાં , તેના સત્સંગમાં રહેવું એ જ આપણા વૈષ્ણવી જીવનનો શૃંગાર છે. શરીરનો શૃંગાર તે ભગવાનને સંપૂર્ણપણે પ્રિય હોવો જોઈએ. જેમ તિલક કરવાની રીતો આપણને કહેવામાં આવી છે , તેવી જ રીતે શ્રીમહાપ્રભુજીએ નિબંધના બીજા પ્રકરણ સર્વનિર્ણય પ્રકરણમાં કંઠી પહેરવાનું કહ્યું છે. તુલસી માલા (કંઠી)             તુલસી , જે કાષ્ટની માળા છે , તેને વૈષ્ણવી દિક્ષા સ્વીકારતી વખતે દિક્ષા તરીકે આપવામાં આવે છે. આ તુલસી કંઠી આપણને શ્રીઆચાર્યચરણ શ્રીમહાપ્રભુજીએ આપી છે. આપણે જ્યારે વૈષ્ણવી દિક્ષા લેવા જઈએ છે ત્યારે શ્રીઆચાર્યચરણ ના રૂપમાં શ્રીગુરુ
Read more »

Pragtya of Ashtakshar mantra

છબી
  એક વખત ઉષ્ણકાળ ની ઋતુ હતી અને પ્રભુ(ભગવાન શ્રી કૃષ્ણ) નિકુંજ માં બિરાજી રહ્યા હતા. શ્વેત ધોતી ઉપરણા ધરેલા હતા. મસ્તક ઉપર પાગ ધરી હતી. પ્રભુ અલૌકિક શૃંગાર  માં ઉષ્ણકાળ માં સારંગ રાગ માં વીણાવાદન કરી રહ્યા હતા. પ્રભુ ની અંદર અલૌકિક સ્વરો પ્રગટ થઈ રહ્યા હતા. એ અલૌકિક  સ્વરો થી પ્રભુ ને શ્રી સ્વામીનિજી(શ્રી રાધાજી ) નું સ્મરણ થઈ આવ્યું.  એ સ્મરણ વિપ્રયોગ માં પરીવર્તિત થઈ ગયું ત્યારે આપશ્રી ની સમક્ષ શ્રીસ્વામીનિજી નું સ્વરૂપ સ્વત: પ્રગટ થઈ ગયું. તે જ સમયે  શ્રીસ્વામીનિજી ત્યાં પધાર્યા. ત્યારે આપશ્રી એ જોયું  કે હું તો પ્રભુ ના પરમ મિલન ના સુખ  ને હ્રદય માં લઈ ને આવી છું અને  અહીયાં તો કોણ છે? પ્રભુ કોઈ અન્ય સ્વામીનિજી સાથે વિહાર કરી રહ્યા છે. સ્વામીનિજીએ આ અલૌકિક દર્શન કર્યા ત્યારે આપશ્રી ને ક્રોધ આવી ગ્યો. આપશ્રીએ માન ધારણ  કર્યું. માન ધારણ કરીને આપશ્રી ત્યાં થી પધારી ગયા.      તે જ સમયે શ્રી સ્વામીનિજી ને લલિતાજી માર્ગ માં મળે છે. લલિતાજી શ્રીસ્વામીનિજી ના  અંતરંગ સખી છે. તે જ્યારે માર્ગ માં મળે છે ત્યારે શ્રીસ્વામીનિજી ને પૂછે છે "અરે આપ શા માટે  આટલા ક્રોધિત છો? શા માટે આપના મુ
Read more »

વૈષ્ણવી વેશ

છબી
           આપણે ત્યાં માણસના વ્યક્તિત્વની સાથે વસ્ત્રપરિધાનનો મુદ્દો હમેશા જોડાયેલો રહે છે. લગ્ન પ્રસંગે રેશમી અને જરીના કિમતી વસ્ત્રો પહેરવામાં આવે છે , શોકના પ્રસંગે સફેદ કે કાળા વસ્ત્રો પહેરવામાં આવે છે. મિલિટરી અને પોલિસખાતાને પોતનાનો યુનિફોર્મ હોય છે , કેટલીક સંસ્થાઓ અને કંપનીઓ એમના કર્મચારીઓ માટે ચોક્કસ યુનિફોર્મનો આગ્રહ રાખતા હોય છે. આમ , સામાજિક અને વ્યવસાયિક રીતે પણ અમુક  ચોક્કસ પ્રકાર ના વસ્ત્રો પહેરવાનો આગ્રહ વિશ્વભરમાં સેવાય છે.       વિવિધ ધર્મોમાં પણ વસ્ત્રનું મહત્વ છે. પ્રાચીન કાળથી   હિન્દુધર્મમાં ધોતી અને ઉપરણો ધાર્મિક વિધિ માટે કે પુજા-ઉપાસના માટે જરૂરી ગણાયાં છે. ધર્મગુરુઓનો એક વિશિષ્ટ પોષક હોય છે.       આ બધા પોશાકો પાછળ મનોવિજ્ઞાન કામ કરે છે. માણસને જે પ્રકારનું કામ કરવાનું હોય એને અનુરૂપ માનસિક રીતે તેને પહેલા તૈયાર થવું પડે છે. કામમાં શરીરની સાથે મન પણ જોડાવું જરૂરી છે. એકલું મન જોડાય તે પણ પૂરતું નથી , સાથે સાથે હૃદયની શક્તિ પણ જોડાવી જોઈએ. કામ કરવા માટે ભાવનાનું બળ બહુ જરૂરી હોય છે. આમ માનસિક અને આધ્યાત્મિક બંને બળ જોડાય તો તે કામ સફળ થાય છે અને દીપી ઊઠ
Read more »